Depremin
psikolojik etkileri ile nasıl başa çıkılır?
Büyük depremler, insanların
başına aniden gelir ve herkesi sarsar. Bu türden bir deprem
felaketine maruz kalan bazı kişilerde, fiziksel bir yaralanma
olmasa bile, duygusal sorunlar ortaya çıkabilir. Doğal afetlere
her insan çeşitli türden tepkiler gösterir. Bu tepkiler tamamen
normaldir. Bunların neler olduğunu bilmenizin, olayın psikolojik
etkilerinden daha çabuk kurtulmanıza yardımı olacaktır.
Şiddetli depremden hemen
sonra, tipik olarak bir şok tepkisi içine girebilirsiniz.
Hatta bazı insanlarda şok o derece ağırdır ki, yüz ifadeleri
olaydan hiç etkilenmemiş gibi donuklaşır. Bu durum, aslında yoğun
ızdıraba karşı vücudunuzun verdiği normal bir tepkidir. Bir süre
için kendinizi uyuşmuş, yaşamdan kopmuş gibi hissedebilirsiniz.
Hatta olayın hiç olmadığını düşünebilirsiniz.
İlk şoktan sonra herkes aynı
tepkileri göstermez. Aşağıda belirtilenler, böyle bir felaket
durumuna karşı insanların gösterdikleri normal tepkilerdir:
- Korku, endişe, suçluluk,
pişmanlık, öfke, karamsarlık, panik, çaresizlik ve utanç gibi
duygular çok derin ve yoğun yaşanır. Bu duygular sık sık
değişebilir. Kendinizi eskiye kıyasla daha sinirli
hissedebilirsiniz. Bazı duygularda ani iniş-çıkışlar olur.
Endişeli, sinirli ya da karamsar olabilirsiniz.
- Düşünce ve davranışlarınız
olayın etkisi altındadır. Olayla ilgili anılarınızı tekrar
tekrar anlatmak ihtiyacı duyarsınız. Yaşadıklarınız
gözünüzün önünden gitmez. Her an tekrar deprem olacakmış gibi
hisseder, korku duyabilirsiniz. Dikkatinizi yaptığınız işe
vermekte ya da karar vermekte zorlanabilirsiniz. Kafanız kolayca
karışabilir. Hafızanızda problemler olabilir. Olan bitenlere
inanmakta güçlük çekebilirsiniz. Uykunuz, yeme düzeniniz ve
iştahınız bozulabilir. Ancak güçlü kalmak, yakınlarınıza ve
çevrenize yardımcı olabilmek için, elinizden geldiğince ve
olanaklar elverdiğince iyi beslenmeniz ve dinlenmeye çalışmanız
gerektiğini unutmayın.
- Aynı felaketi yaşayan
kişilerle sürekli olarak konuşma ihtiyacı duyabilirsiniz. Ama
zaman zaman da içinize kapanıp hiç konuşmadan sadece düşünmek
isteyebilirsiniz. Bunlar normaldir. Başka insanlarla sık sık
konuşmanızın, duygularınızı paylaşmanızın size yararı olacaktır.
Çekinmeyin.
- Yoğun stresten ötürü
vücudunuzda bazı belirtiler ortaya çıkabilir: Örneğin, baş
ağrıları, bulantı ve göğüs ağrısı olabilir. Daha önce
sürekli tedavi gerektiren tıbbi bir rahatsızlığınız varsa,
şiddeti artabilir. Bu durumda tıbbi yardıma başvurunuz.
Şu noktayı anlamak çok
önemlidir: Aynı olaya herkes aynı tepkiyi göstermez. Bazı
insanlar hemen tepki gösterir, bazılarının tepkisi ise aylar,
hatta yıllar sonra, gecikmeli olarak ortaya çıkabilir. Bazılarının
yaşadığı rahatsızlık verici tepkiler uzun zaman sürer, bazı
kişiler ise çok çabuk eski hallerine dönerler.
Tepkiler zaman içinde de
değişir. Bazıları olayın yaşandığı sırada çok enerjiktirler ve
sanki bu enerji sayesinde, olayla daha kolay başederler, ama hemen
sonra umutsuzluk ve karamsarlık yaşarlar.
MERAK ETMEYİN. ŞİMDİ SİZE
İMKANSIZ GİBİ GÖRÜNSE DE, ZAMANLA BÜTÜN BUNLAR DÜZENE GİRECEKTİR.
MORALİNİZİ OLABİL-DİĞİNCE YÜKSEK TUTMAYA ÇALIŞIN.
Kendinize ve
ailenize nasıl yardımcı olabilirsiniz?
Duygusal olarak yeniden eskisi
gibi sağlıklı bir duruma gelebilmeniz ve yaşamınızın kontrolünü
yeniden ele geçirebilmeniz için yapabileceklerinizden bazıları
şunlardır:
- Bu dönem, kuşkusuz yaşamınızın
zor bir dönemidir. Toparlanmak ve kendinize gelmek için zaman
tanıyın. Kayıplarınız için yas tutmanız en doğal hakkınızdır.
Duygularınızda iniş çıkışlar olması normaldir. Kendinize karşı
sabırlı olun.
- Bu olayı yaşayan herkes, sizin
hissettiklerinize benzer şeyler hissetmektedir. Onlarla
dayanışma içinde olun, duygularınızı paylaşın.
- Alkol ve diğer uyuşturucu
maddelerden uzak durun. Bunların yarardan çok zararı
olacaktır. Ancak, doktor tarafından verilen ilaçların kullanımı
aksatılmamalıdır.
- Kendinizi yapıcı bazı
faaliyetlerle oyalayın. Bu oyalama çabaları, başkalarına
yardımcı olmak, şu anda olabildiğince hayatınızı düzene koymaya
çalışmak ya da çocuklarınızla daha yakından ilgilenmek biçiminde
olabilir.
- Duygusal olarak yakın
gelecekte de neler yaşayabileceğinizi öğrenmeye çalışın.
Bilgi edinin veya sağlık kuruluşlarının deprem için oluşturulmuş
özel birimlerine başvurun.
- Tekrar toparlanmak için sizin
açınızdan en önemli olan ihtiyaçlarınızı ve yapılması gereken
işlerinizi sıraya koyun ve tek tek ele alın.
Çocuklar için neler yapmalı?
Bu depremden sonra yaşanan korku
ve kaygı, özellikle çocuklar için çok zorlayıcıdır. Bazı çocuklar,
daha küçük yaşlarda normal olan parmak emme, altını ıslatma gibi
davranışlara geri dönebilirler. Kabuslar görebilir, yalnız
yatmaktan korkabilirler. Okul başarıları etkilenebilir. Ayrıca
daha sık öfke nöbeti gösterebilir ya da içlerine kapanıp, yalnız
kalmak isteyebilirler.
Bu çocuklar için yapabileceğiniz
bazı şeyler aşağıda sıralanmaktadır:
- Onlarla daha fazla zaman
geçirin. Olaydan hemen sonraki günlerde çocuğunuz sizden
ayrılmak istemeyebilir. Sık sık elinizi tutmak, kucağınızda
oturmak, boynunuza sarılmak isteyebilir. Eteğinize yapışıp
ayrılmayabilir. Her fırsatta sizinle konuşmak ister. Yatmak
istemez. Bunlara göz yumun, anlayışlı davranın. Onlara dokunun,
sarılın. Bu tür fiziksel temas çocukları çok rahatlatır.
- Gerginliklerini azaltmak
için onlara oyun imkanları tanıyın. Resmi kurumların açtığı
çocuk merkezlerine gönderin. Buradaki oyun ve resim yapma
faaliyetlerine katılmalarını teşvik edin. Küçük çocuklar resim
yaparak olayla ilgili gerginliklerinden kurtulabilirler.
Yaşadıklarını resme dökmeleri onlar için yararlıdır.
- Daha büyük çocuklarınızın
sizinle ayrıntılı konuşmalarına izin verin, duygu ve
düşüncelerini ifade etmeleri için onları destekleyin,
yüreklendirin. Bu sayede felaketle ilgili olarak
kafalarındaki sorulara cevaplar bulabilirler ve korkuları
azalır. Sordukları soruları onların anlayabileceği biçimde
cevaplamaya çalışın. Sık sık onları sevdiğinizi, korkularını ve
kaygılarını anladığınızı gösterin. Yemek yemek, oynamak, uyumak
gibi faaliyetleri mümkün olduğunca belli saatlerde yapmalarını
sağlamaya çalışın. Çocuklarınıza hayatın artık normale dönmekte
olduğu duygusunu vermeye çalışın.
UNUTMAYIN
YALNIZ DEĞİLSİNİZ !
Psikolojik sorunlarınız daha
sonraki haftalarda ve aylarda da devam ediyorsa, size yardım
edecek profesyonel insanlar ve kurumların mevcut olduğunu
unutmayın. Şu anda çok normal olan bu gerginlik ve korku haliniz
çok uzun süre devam ederse, mutlaka sağlık kuruluşlarına
başvurunuz.